مزايا، معايب و عوارض سزارین

سزارين
 

سزارين يك جراحي نسبتاً بزرگ است كه در آن پوست شكم، عضلات زير آن و ديواره رحم شكافته مي شود. به طور كلي 90 درصد زايمان ها در سطح جهان به شيوه طبيعي و 10 درصد به شكل سزارين است. (در كشور ما حدود 35-40 درصد از زايمان ها به صورت سزارين انجام مي شوند). متأسفانه برخي از خانم ها تصور مي كنند در زايمان سزارين به نوزادشان فشار كمتري وارد مي آيد و او سالمتر خواهد بود؛ در حالي كه حالت مكشي، زايمان طبيعي باعث پاك شدن ريه نوزاد شده و به اين ترتيب نوزاداني كه از طريق زايمان طبيعي به دنيا مي آيند، كمتر دچار مشكلات تنفسي مي شوند. بر اساس برخي پژوهش ها، نوزاداني كه با روش طبيعي به دنيا مي آيند، باهوش ترند و همه اين دلايل باعث شده است زنان در كشورهاي صنعتي و پيشرفته تمايل بيشتري به زايمان طبيعي داشته باشند؛ مگر آنكه وضعيت خاصي وجود داشته باشد؛ مثل

1- بزرگ بودن سر جنين نسبت به لگن مادر:
 

اين مورد به هنگام دردهاي زايماني مشخص مي گردد؛ به اين شكل كه با وجود انقباضات متوالي پيشرفت زايمان خوب نيست و در معاينه داخلي تنگي زياد دريچه رحم و كوچكي لگن مادر و البته بزرگ بودن مشخص سر جنين تشخيص داده مي شود.

2- قرار گرفتن جنين به طور غيرعادي:
 

در وضعيت طبيعي سر جنين در رحم مادر به سمت پايين است و اگر جنين به صورت عرضي قرار گرفته باشد يا پاهاي جنين پايين باشد، امكان زايمان طبيعي وجود ندارد.

3- ايجاد مشكل در جفت جنين و بند ناف:
 

اگر جفت جنين به طور زودرس از جنين جدا شود و يا جفت در قسمت فوقاني رحم قرار گيرد، بايد زايمان به طور سزارين انجام شود.
گاهي اوقات ممكن است بند ناف به داخل مجراي زايماني سر بخورد و جريان خون و اكسيژن به جنين نرسد. در اين وضعيت نيز بايد به طور اورژانسي عمل سزارين انجام شود.

4- جنين نارس و ديررس:
 

جنين هاي نارس احتمالاً تحمل فشار زايمان طبيعي را ندارند و جنين هاي ديررس به علت درشتي و اشكال در خون رساني در زايمان طبيعي دچار مشكل مي شوند؛ بنابراين در اين موارد نيز زايمان به صورت سزارين صورت مي گيرد.

5- RH خون:
 

جنين هايي كه مشكلات خوني دارند، بهتر است با روش سزارين متولد شوند؛ زيرا تحمل فشار زايمان طبيعي را ندارند.

6- چند قلويي:
 

بعضي اوقات زايمان طبيعي دوقلوها به صورت سالم صورت مي گيرد؛ اما در بيشتر مواقع سزارين بهترين راه براي حاملگي هاي بيش از يك جنين است.

7- مشكلات ديگر:
 

عفونت هاي مختلف در ناحيه تناسلي، فشار خون بالا، بيماري قند، ايدز و سابقه مرگ نوزاد، سابقه نازايي و زايمان در سنين بالا؛ به خصوص شكم اول، جزء مواردي هستند كه زايمان سزارين توصيه مي شود.

عوارض
 

از آنجا كه عمل سزارين يك عمل جراحي است، مي تواند براي مادر عوارضي داشته باشد. برخي از اين عوارض عبارتند از:
1- افزايش احتمال عفونت رحم 2- افزايش ميزان خونريزي 3- خطرات ناشي از بيهوشي 4- احتمال عفونت محل بخيه ها 5- احتمال ايجاد يبوست به دليل استفاده از داروهاي بيهوشي 6- طولاني تر بودن مدت استراحت و بستري شدن در بيمارستان 7- دردهاي لگني و چسبندگي بيشتر 8- بروز لخته هاي خون در پاها يا لگن بعد از جراحي 9- احساس خستگي و خواب آلودگي مادر به علت مصرف داروهاي بيهوشي 10- افزايش احتمال افسردگي، احساس شكست، نااميدي و دلسردي مادر پس از زايمان 11- عوارض و مضرات احتمالي داروهاي بيهوشي روي جنين 12- افزايش احتمال ايجاد مشكلات تنفسي در نوزاد 13- افزايش ميزان مرگ و مير شيرخواران نسبت به نوزاداني كه با زايمان طبيعي متولد شده اند 14- افزايش احتمال يرقان در نوزاد 15- افزايش احتمال سكته مادر.
بر اساس پژوهش ها، زناني كه به روش سزارين زايمان كرده اند، حدود 50 درصد بيشتر از زناني كه به روش طبيعي زايمان مي كنند، در معرض سكته هستند. البته احتمال بروز سكته بعد از زايمان در زنان در آنها كمي افزايش مي يابد. چنين مطالعاتي مي تواند هشداري باشد براي زنان بارداري كه نگران عوارض احتمالي زايمان طبيعي هستند و از آن مي هراسند و گمان مي كنند كه تحمل درد را ندارند. زايمان سزارين بايد از روي ضرورت انجام گيرد. همين قدر که مادران بدانند در زايمان سزارين احتمال مشكلات تنفسي در نوزاد چهار برابر بيشتر است، شايد به هنگام انتخاب نوع زايمان، عاقلانه تر تصميم بگيرند. دردهاي زايماني، باعث ترشح بيشتر هورمون كورتيزول مي شود و هورمون كورتيزول همان هورموني است كه نوزاد براي بالغ شدن ريه هايش نياز دارد. مادري كه بدون درد زايمان به اتاق عمل مي رود و نوزادش را با برشي در شكم به دنيا مي آورد، فرصت بلوغ ريه هاي فرزندش را از او مي گيرد. شايد بتوان گفت دغدغه بيشتر زنان باردار اين است كه كدام روش زايمان (طبيعي يا سزارين) را براي خود انتخاب كنند و كدام يك عوارض كمتري دارد. به طور كلي زايمان طبيعي يك فرايند طبيعي است كه نسبت به زايمان سزارين مزاياي بيشتري دارد. اين مزايا عبارتند از:
1- خطرات زايمان و عوارض بيهوشي در اين زايمان وجود ندارد.
2- درصد ابتلا به عفونت در مادر بسيار كمتر است.
3- طول دوره بستري شدن و استراحت بسيار كمتر است و مادر مي تواند به زودي در كنار خانواده از فرزندش مراقبت كند.
4- حجم خوني كه مادر از دست مي دهد، بسيار كمتر از زايمان سزارين است.
5- مادراني كه زايمان طبيعي مي كنند، خيلي زودتر به تناسب اندام مي رسند.

چند توصيه به زنان باردار
 

براي كسب اطلاعات بيشتر در مورد زايمان به افراد مجرب مراجعه كنيد.
در سه ماهه آخر بارداري كاملا تحت نظر پزشك باشيد.
به پزشك خود اعتماد كنيد و بگذاريد او در تصميم گيري به شما كمك كند.
راه اصولي براي كاهش درد در زايمان طبيعي، ورزش مناسب دوران بارداري است كه معمولاً مادران كمتر به آن توجه مي كنند.
به جاي آنكه اولين راه، يعني زايمان سزارين را انتخاب كنيد، بهتر است با انجام ورزش هاي مناسب اين دوران، خود را براي زايمان طبيعي آماده كنيد. صحيح راه رفتن و درست نشستن همگي به هنگام زايمان روي شما تأثير مي گذارند.
ترويج زايمان طبيعي هيچگاه با زور و تحميل امكان پذير نخواهد بود؛ بنابراين با بالابردن سطح آگاهي خانواده ها اين امكان ميسر مي شود.
در حال حاضر به دلايل متعددي در كشورمان آمار زايمان سزارين رو به افزايش است. در همين زمينه خانم ها با رعايت برخي نكات تغذيه اي و ورزشي مي توانند از عوارض عمل هاي جراحي سزارين بكاهند. تغذيه مناسب براي تسريع روند بهبودي زخم ها و تأمين انرژي كافي در بدن لازم است و عادات خوب تغذيه اي دوران بارداري پس از عمل سزارين هم بايد ادامه داشته باشد. مصرف غذاهاي سرشار از پروتئين، ويتامين C و آهن ضروري است. پروتئين باعث افزايش روند بهبودي زخم ها و رشد بهتر بافت هاي جديد مي شود. غذاهاي سرشار از پروتئين شامل گوشت، مرغ، ماهي، تخم مرغ و مغزها مي باشند. ويتامين c مانند انواع مركبات نقش مؤثري در بهبودي زخم و جلوگيري از عفونت ها دارد. آهن هم موجب تقويت سيستم ايمني و جبران كم خوني مي شود. از منابع خوب آهن جگر، گوشت قرمز و غلات غني شده مي باشند. يكي از مشكلات رايج در اين دوران يبوست است. يبوست باعث دردهاي شكمي، نفخ و كشيده شدن بخيه مي شود. براي جلوگيري از اين امر و درمان آن بايد آب فراواني نوشيد. نوشيدن آب به جلوگيري از دهيدراسيون و بي آبي بدن و يبوست كمك مي كند. مقدار توصيه شده مايعات روزانه 8-12 ليوان و شامل آب و آب ميوه هاي بدون شكر مي باشد. همچنين مصرف ميوه هاي تازه و در صورت عدم تحمل، ميوه هاي پخته شده مي تواند در رفع يبوست موثر باشند و گنجاندن سبزيجات خام و آب پز شده در رژيم غذايي و انواع غلات سبوسدار ضروري است. در روزهاي اول پس از جراحي سوپ گوشت و غذاهاي زود هضم مانند پنير كم چرب و ماست كم چرب و غذاهاي پر پروتئين مانند جگر كباب شده و ماهي كباب شده بسيار مفيد است. مصرف فرآورده هاي پروبيوتيك مانند ماست پروبيوتيك در اين دوران مفيد بوده و توصيه مي شود. در هفته اول پس از جراحي از مصرف غذاهاي چرب و سرخ شده بايد خودداري كنيد حتي مصرف زرده تخم مرغ و شير هم در هفته اول بايد محدود شود زيرا اين مواد غذايي نفخ آور هستند. غذاهاي تخميري هم موجب بروز نفخ مي شوند برخي از غذاهاي خام و سرد مانند كلم و هندوانه هم تا 40 روز بعد از عمل جراحي نبايد مصرف شوند. از مصرف حبوبات و نوشيدني هاي گازدار در هفته هاي اول به شدت خودداري كنيد. به جاي سه وعده غذاي حجيم در روز سعي كنيد تعداد وعده ها بيشتر و حجم غذا كمتر شود تا از اتساع شكمي و كشيده شدن زخم ها جلوگيري شود. مصرف مكمل هاي آهن، روي، كلسيم و ويتامين E جهت جبران كمبودهاي بدن الزامي است و بايد طبق دستور پزشك استفاده شوند.
منبع: نشريه دنياي سلامت شماره 68